Milieu

Knipheggen, struwelen, meidoornhagen, houtwallen, wilgenpaadjes, rietkragen, kruidenranden, plas-drasoevers, slootjes, bloemenakkers, knotessen: er zijn wel honderd elementen die het agrarische landschap weer interessant kunnen maken voor de natuur. Stuk voor stuk lullige elementjes misschien, zegt Jaap Dirkmaat, maar wat wordt het landschap weer rijk en interessant als je ze allemaal combineert. Zoals vroeger, voor die vermaledijde ruilverkaveling toen ons landschap werd vernacheld tot een grote vlakte omdat machines daar beter bij kunnen. >>>

If livestock production is replaced precision fermentation, it creates what could be the last major opportunity to prevent Earth systems collapse, namely ecological restoration on a massive scale.

The most interesting developments use no agricultural feedstocks. The microbes they breed feed on hydrogen or methanol – which can be made with renewable electricity – combined with water, carbon dioxide and a very small amount of fertiliser. They produce a flour that contains roughly 60% protein, a much higher concentration than any major crop can achieve -soy beans contain 37%, chick peas, 20%-. When they are bred to produce specific proteins and fats, they can create much better replacements than plant products for meat, fish, milk and eggs. And they have the potential to do two astonishing things. >>>

Vorige week schreef de Wereld Meteorologische Organisatie -WMO- met nauwelijks ingehouden woede over „de zoveelste onheilspellende waarschuwing voor klimaatverandering”: de concentratie van de drie belangrijkste broeikasgassen – kooldioxide, methaan en lachgas – in de atmosfeer bereikte vorig jaar een nieuw record. Driekwart van alle energie wereldwijd wordt nog steeds opgewekt met fossiele brandstoffen. Zolang dat niet verandert, zal de temperatuur blijven stijgen. >>>

Geen probleem. De Nederlandse akkerbouw levert per jaar vijfentwintig miljard kilo voedsel, maar dat is vooral beestenvoer. Mais bijvoorbeeld, en suikerbietenpulp. Ook Nederlandse tarwe gaat grotendeels naar varkens en kippen. Je kunt er best brood van bakken, maar dat is compact en hard terwijl de consument luchtig, veerkrachtig brood wil. Daarom gebruikt de Nederlandse bakker Franse tarwe. >>>

Nederland moet nu al maatregelen nemen om een zeespiegelstijging van meer dan een meter eind deze eeuw het hoofd te bieden. Dat is de belangrijkste conclusie van een rapport van Deltares. Overheden moeten alle grote investeringen in woonwijken en industrie beoordelen op de gevolgen. Dit om te voorkomen dat huidige investeringen de latere keuzes voor strategieën tegen de zeespiegelstijging beperken, schrijven de onderzoekers. Deltares concludeert ook dat huidige plannen sommige mogelijke maatregelen tegen zeespiegelstijging bemoeilijken, zoals de bouw van woonwijken in lager geleden delen van Nederland. >>>

Niemand kan zeggen dat er niet al jaren voor gewaarschuwd is. Al in 2006 legde econoom Nicholas Stern van de London School of Economics in een lijvig rapport in opdracht van de Britse regering uit dat het heel verstandig zou zijn om de uitstoot van broeikasgassen snel te reduceren, hoewel dat gigantische investeringen zou vergen en hoewel er op dat moment met het klimaat nog niet zo veel aan de hand leek. Die investeringen waren volgens Stern nog altijd vele malen goedkoper dan achteraf moeten betalen voor de klimaatontwrichting die ons anders zeker te wachten stond – zie de wereldwijde droogte, bosbranden en overstromingen van deze zomer. >>>

Is dit wel een expeditie. Is dit niet gewoon een cruise met wat wetenschappelijke excursies? Poolveteraan Ko de Korte heeft wel een antwoord. Voor de passagiers die deze reis zelf moeten betalen is het een cruise. Voor de wetenschappers die op kosten van de belastingbetaler meevaren, noemen we dit een expeditie. En er valt wat voor te zeggen. Drie keer per dag schuiven we aan tafel, tijdens de lunch en diner worden we bediend door eeuwig lachend Filippijns personeel. Dat voelt voor de nodige deelnemers, en ook voor mij, wat ongemakkelijk. De Aziatische bemanning werkt vaak maanden aan één stuk, zeven dagen per week, tegen lage lonen. Eén keer per jaar keren ze kort terug naar hun familie. Kan dat wel, een expeditie met als thema duurzaamheid en klimaatverandering die gebruik maakt van een vervuilend cruiseschip; een schip dat bovendien onderdeel uitmaakt van een wereldwijd systeem van goedkope arbeid en massatoerisme. Om het ongemak te vergroten staat halverwege de reis ook nog eens een feestavond op het programma. Terwijl de gletsjers aan de horizon smelten, roken op het achterdek de barbecues met grote lappen vlees … >>>

Ongeveer de helft van Nederland bestaat uit eentonig grasland en snijmais: eten voor koeien n.b. Wat is de waarde van de Nederlandse landbouw dat we er zo veel ruimte voor opgeven? Veebedrijven genereerden in 2021 nog geen half procent van het BBP recentste cijfers. De toegevoegde waarde van de Nederlandse landbouw als geheel kwam in 2021 op anderhalf procent – vier procent als je de industrie en handel eromheen meerekent; vergelijkbaar met de sector cultuur en media. >>>

Wie moet de mondiale operatie ‘van-de-kolen-af’ gaan betalen? Lang leefde bij het IMF het geloof dat het geld vanzelf naar de juiste plek zou vloeien, als overheden CO₂-uitstoot maar correct zouden beprijzen. Bedrijven en burgers zouden de maatschappelijke CO₂-prijs dan echt moeten betalen, in de vorm van belastingen op uitstoot of via CO₂-emissierechten voor bedrijven. Die prijsprikkel zou fossiele energie vanzelf onaantrekkelijk maken: de markt zou ook hier zijn werk doen … >>>

De snelle groei van het aantal airco’s wordt niet alleen aangewakkerd doordat het warmer wordt en het aantal hittegolven toeneemt. Ze worden ook populairder doordat meer mensen zich zo’n apparaat kunnen veroorloven. Van de drie miljard mensen op de heetste plekken van de planeet heeft slechts 8 procent een airco – tegenover 90 procent van alle huishoudens in Japan en de VS. Daar komt inmiddels snel verandering in. De verwachting is dat alleen al in India tot het midden van de eeuw 1,1 miljard airco’s verkocht zullen worden. De middenklasse in dit soort opkomende economieën kan zich vaker een apparaat permitteren. >>>

Een stoppers-, sanerings- of uitkoopregeling heeft als doel een agrarisch bedrijf op te heffen. De overheid betaalt een bedrag voor bijvoorbeeld de fosfaatrechten, de dieren en de stallen. De boer blijft met zijn huis en de grond achter. Die kan hij desgewenst verkopen aan collega-boeren of de overheid. Timmerman was een van de 497 boeren die in 2017 meededen met de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties, bedacht om de fosfaatproductie terug te dringen. Van de latere subsidieregeling Sanering varkenshouderijen, maakten nog eens 278 varkensboeren gebruik. >>>

Een kantelpunt betekent dat het systeem zodanig verstoord is dat het overgaat op een ander pad. Neem ons klimaat. Het klimaat laat een golfbeweging zien tussen een glaciale en een interglaciale toestand. De afgelopen elfduizend jaar, in het Holoceen, was het klimaat erg gunstig voor mensen, en opvallend stabiel. Het is bijna niet meer dan 1,0 graad Celsius uitgekomen boven wat tot voor kort gemiddeld was. Maar door menselijk ingrijpen zijn we dat pad aan het verlaten.’ Met andere woorden: we zijn gevaarlijk dicht in de buurt van een ecologisch kantelpunt. ‘We zitten nu op 1,2 graad en we zien nu al extreme weersomstandigheden toenemen. Wat als we naar 2,0 graden gaan? Het lijkt erop dat de aarde dat in drie miljoen jaar nog niet heeft meegemaakt, veel langer dan er mensen bestaan. We krijgen een compleet andere planeet. >>>

Conversiechecks voor boeren, samenwerking met supermarkten, aanbestedingsprogramma’s voor openbare keukens, een breed politiek draagvlak. De totaalbenadering is de kern van het succesvolle biologische landbouw- en voedselbeleid, zegt Carsten Daugbjerg, hoogleraar landbouw en voedselbeleid aan de Universiteit van Kopenhagen. Hij deed er een studie naar, voor een boek over effectief Scandinavisch beleid. Het Deense beleid leunt op het stimuleren van zowel de vraag- als aanbod, zegt hij. In zijn studie noemt hij dat active market development policy. Ook de Europese Farm-to-Fork-strategie maant lidstaten de markt voor biologische producten te stimuleren. >>>

Ook al zeggen veevoederbedrijven als ‘ForFarmers’ dat ze echt de ontbossing willen stoppen … het is duidelijk dat zij koste wat het kost hun ‘business as usual’ willen voortzetten. Hun brancheorganisaties lobbyen zich drie slagen in de rondte om een sterke Bossenwet tegen te houden. Want onder die wet is het afgelopen met de schimmigheid. Dan moeten de bedrijven aantonen waar precies hún soja, vlees of palmolie vandaan komt. >>>

De uitdagingen rond kosten, capaciteit en balans vormen de belangrijkste redenen dat wordt gekeken naar waterstof. ‘Waterstof biedt eigenlijk een oplossing voor al die drie uitdagingen.’ De grote Nederlandse troef is de bestaande infrastructuur van het gasnetwerk die de komende jaren moet worden omgevormd tot ‘waterstof backbone’. Dat is relatief eenvoudig te doen. ‘Via pijpleidingen kun je tegen lagere kosten veel grotere volumes energie naar land transporteren. Transport van moleculen waterstof via een pijp is vijf tot tien keer zo goedkoop als het transport van elektronen in elektriciteitskabels.’ >>>

Afgelopen week zei de topman van de Amerikaanse elektrischeautostart-up Rivian dat 90 procent van de toekomstige batterijtoeleveringsketen in feite nog niet bestaat. Best eng voor een autoconcern dat een strategie moet uitstippelen voor de komende vijf tot tien jaar. Ook is onzeker of de toevoer van batterijgrondstoffen als lithium snel genoeg kan meegroeien. Luman merkt nog iets anders op: op elektrische auto’s is het niet altijd even gemakkelijk winst maken. Op auto’s met een brandstofmotor zijn de marges nu nog veel groter. Dat kan ook meespelen in de keuze er voorlopig minder fanatiek op in te zetten. Milieuorganisaties koesteren doorgaans een vergelijkbare scepsis jegens de hybride strategie. Zij verdenken automerken met zo’n beleid ervan dat ze hun investeringen in de brandstofmotortechniek willen beschermen – en daardoor vervuilender blijven dan nodig is. >>>

People do sacrifice for our children, take the right steps. But the same people who will buy a solar panel and heat pump will buy an SUV People will stop eating meat, then fly for a vacation in Toscana. We are messy, hard-to-define individuals. We are subject to fashions and whims — this is the beauty of humanity. Most of us are trying to do the right things with climate, but it is difficult when you have to move on the energy front, food front, materials front. People have to realize that this problem is unprecedented because of the numbers — billions of everything — and the pressure of acting rapidly as we neveracted before. This doesn’t make it hopeless, but it makes it excruciatingly more difficult. >>>

Het ‘voedselproduct’ wat ons kampioen export maakt, is niet lekker. Het zijn bloemen. We doen er vooral alles aan om een groeiende wereldbevolking van bloemen te voorzien! Dat kost bergen kunstmest en CO2. En dankzij de sierteelt gebruikt Nederland de meeste pesticiden per hectare van heel Europa.

Als we bloemen niet meerekenen, is Nederland helemaal niet de op één na grootste voedselexporteur, maar Duitsland … u hebt het overgenomen van een veelgelezen stuk in National Geographic, waarin dezelfde fouten worden gemaakt die u maakt.

Alsnog exporteren we veel voedsel, dus dit is niet het belangrijkste feit dat u mist. Het punt is: Nederland speelt vals. We hebben twee trucs om zo veel voedsel te exporteren met zo weinig landoppervlak. En die hebben weinig met het behoud van biodiversiteit te maken. >>>

Het was geen verrassing en toch waren we verrast. In snelheid genomen. De Amerikaanse computerpionier Jay Forrester legde al in de herfst van 1971 op de Nederlandse televisie uit hoe dat kon. Mensen verwachten dat oorzaak en gevolg helder waarneembaar zijn. Je laat een glas vallen: de vloer is nat. Maar in complexe systemen is die koppeling helemaal niet zo eenvoudig te begrijpen. De interacties tussen de aparte onderdelen kunnen gevolgen hebben die wij helemaal niet zien aankomen. We konden dus maar beter niet langer op onze intuïtie vertrouwen, aldus Forrester, want niet zelden maakt de mens een situatie erger omdat hij onvoldoende begrijpt hoe de verschillende onderdelen eigenlijk op elkaar inwerken. Een wijze les, maar we hebben die ons niet eigen gemaakt. >>>

Wanneer de inwoners van de 54 rijkste landen overgaan op een voornamelijk plantaardig dieet, wordt voor hun voedselproductie jaarlijks ruim 60 procent minder CO2 uitgestoten dan nu het geval is. En het mes snijdt aan twee kanten: een dieetomslag biedt ook de potentie om tussen nu en het einde van de eeuw zo’n 100 gigaton CO2 extra vast te leggen, door op het land dat niet meer gebruikt wordt voor vleesproductie de oorspronkelijke vegetatie terug te brengen. >>>