Goeriëv schreef het boek Spin Dictators, samen met de Amerikaanse politicoloog Daniel Treisman. Het gaat over ‘spindictaturen’, moderne dictaturen waarin machthebbers met goed doordachte methodes in het zadel blijven. Nepverkiezingen, onzichtbare sturing van de media, politieke pr. Met geweld en intimidatie de bevolking onderdrukken, zoals twintigste-eeuwse ‘angstdictators’ als Stalin en Mao dat deden, doen ‘spindictators’ als Poetin, Erdogan en Orbán liever niet. >>>
Sovjetnostalgie
In zijn beruchte toespraak net voor de invasie van 24 februari eiste Poetin openlijk herstel van het Russische imperium achter de grenzen van pakweg 1991. En dat terwijl hij in 2014 de Krim liet innemen door een zee van ‘groene mannetjes’ in uniformen zónder insignes. Moskou kon zo alles ontkennen. Met de verovering van de oostelijke mespunt Oekraïne en vooral de bezetting van de Krim smeedde Poetin in 2014 in eigen land zijn oorlogscoalitie. In de toespraak presenteerde hij het thuisfront de hoofdprijs: herstel van het oude rijk. Poetin zette het masker dus helemaal af. >>>
Komt er een kernoorlog?
In zijn boek The ‘Limits of Safety’ toont Sagan aan dat het beheer en gebruik van nucleaire wapens -een activiteit die foutloos zou moeten zijn- bol staat en stond van zogenaamde ‘normal accidents’: foutjes gebeuren altijd en kunnen via kettingreacties veel grotere fouten veroorzaken. Zoals de vernietiging van de mensheid.
Sagan documenteerde een hele rits aan bijna-ongelukken -‘close calls’- met kernwapens. Zo zagen bewakers van een vliegbasis een beer aan voor een indringer. Op een andere vliegbasis ging daarom het alarm af, ‘de oorlog is begonnen!’ Piloten raceten naar hun bommenwerpers en werden pas op de startbaan tegengehouden. >>>
Obscure familiegeschiedenissen
Dit boek gaat over vijf ondernemersfamilies die hun imperium uitbreidden dankzij, of te danken hebben aan, grootschalige collaboratie met de nazi’s:
de families Quandt, Flick, Von Finck, Porsche-Piëch en Oetker.
Ze verdienden een fortuin met grootschalige wapenproductie en door het opkopen van Joodse ondernemingen tegen spotprijzen toen die aan de nieuwe naziwetgeving werden onderworpen. ‘Arisering’, heet het eufemistisch, maar ‘onteigening’ is een beter woord. In hun fabrieken werden vervolgens dwangarbeiders afkomstig uit heel Europa onder mensonterende omstandigheden te werk gesteld. Duizenden mensen kwamen daarbij om het leven.
Deze familiedynastieën zijn anno 2022 vele miljarden waard. De -klein-zonen en -dochters zijn nu de grootaandeelhouders van grote Europese bedrijven, zoals BMW, Porsche, Volkswagen en Dr. Oetker. Er zijn talrijke stichtingen, hoofdkantoren en zelfs mediaprijzen vernoemd naar de oorlogsmisdadigers van toen. >>>
Waarom schurken pech hebben
Met ‘Waarom schurken pech hebben en helden geluk’ heeft Jurriën Hamer de Socrates Wisselbeker gewonnen voor het ‘meest urgente, oorspronkelijke en prikkelende filosofieboek’. Hamer verwerpt het idee van de vrije wil. >>>
Het begin van alles
Het beeld van de oermens als dommig dier is dus een mythe. Een van de eigenschappen waarin wij mensen ons onderscheiden van dieren, is dat dieren alleen produceren wat ze nodig hebben, en wij méér. Mensen zijn altijd ‘wezens van overvloed’ geweest en dat maakt ons de creatiefste – en destructiefste – diersoort van allemaal. ‘Heersende klassen zijn eenvoudigweg diegenen die de samenleving zo hebben georganiseerd dat ze het leeuwendeel van dat overschot voor zichzelf kunnen opeisen. >>>
Om de oorlog in Oekraïne beter te begrijpen …
Om het handelen van Rusland te begrijpen moet je bij Russische schrijvers van nu zijn, zoals Michail Sjisjkin en Maxim Osipov. In hun respectievelijke verhalenbundels De kalligrafielesen De wereld is niet stuk te krijgen laten zij zien dat het Rusland van Poetin een logisch uitvloeisel is van de Sovjet-Unie, waar jonge mensen leugens als waarheid werden gepresenteerd, waardoor ze moreel werden gecorrumpeerd. Van zulke praktijken laat de in het Nederlands schrijvende, maar in de Sovjet-Unie opgegroeide Sana Valiulina in haar roman Kinderen van Brezjnev de ontluisterende gevolgen zien. Zo komt er een jongen in voor, die van een angstig kind langzamerhand verandert in een ambitieuze, cynische sadist. In hem herken je moeiteloos iemand als Vladimir Poetin. >>>
Een maniakale verzamelaar in Spanje
Het klinkt als een raar idee: een vuistdikke biografie over een zoon van Christoffel Columbus. Maar bij het lezen van de inleiding van De gezonken verzameling van Ferdinand Columbus van Edward Wilson-Lee weet je als lezer al: dit is een heerlijk én interessant boek. Een boek voor iedereen die van boeken houdt. >>>
Onze markt-identiteit
We hebben een systeem waar de markt onze identiteit aanbiedt: via branding, via reclames. We kunnen zeggen: ik ben die soort man, die soort vrouw; dit zijn mijn aspiraties. We zijn daardoor leesbaar voor andere mensen. Maar in tegenstelling tot geboorte of stand is het een heel dunne, breekbare identiteit. Ik denk dat een maatschappij die geen gezamenlijk project meer heeft, niet voldoende biedt om deze individualistische identiteiten samen te houden. Die houdt dan op een maatschappij te zijn, en wordt gewoon een hele hoop mensen die op een plek leven. Maar ik denk dat een nieuw gemeenschappelijk project voor onze neus ligt: een diepgaande, groene transformatie. Niet om een nieuwe samenleving te scheppen, maar om te doen wat noodzakelijk is. >>>
Welke deugden zijn bepalend?
In ‘Gewone deugden’ gaat het over een moreel individualisme dat goed kan zijn. Als die morele deugden werken, hoef je jezelf niet te rechtvaardigen volgens de een of andere universele standaard. Je rechtvaardiging put je uit je familie, je buurt, je vrienden. Je morele doel is de boel draaiende te houden en te voorkomen dat de situatie uit de hand loopt. >>>
Wat doe je als het leven triest lijkt?
Als jongeman was Montaigne ervan overtuigd dat zijn geest zijn meester was, maar naarmate hij ouder werd en zijn lichaam hem in de steek liet, kreeg hij heel andere ideeën. „Montaigne schrijft ergens dat hij een dame wilde troosten die echt verdriet had. Eerst wil hij haar Seneca of Cicero voorlezen, maar dan denkt hij: nee, ik ga gewoon met haar zitten.” Opvallend, want Montaigne was destijds een van de grootste geleerden en bezat een bibliotheek vol wijsgerige werken. Toch liet hij de boeken links liggen. >>>
Wat verwacht je
“Wat had je dan verwacht”. Bijleveld, die hiervoor drie boeken publiceerde over loslaten, diept onder meer uit wat verwachtingen eigenlijk zijn, waarom we ze hebben, en wat ze doen met onze breinchemie. Ook geeft hij oefeningen om bewuster te worden van je verwachtingen en die, wanneer wenselijk, bij te stellen of op te geven.
Inzicht krijgen in je verwachtingen vergroot je zelfkennis, schrijft Bijleveld. Het helpt je om je eigen verwachtingen én die van anderen beter te hanteren. Om niet teleurgesteld te raken in jezelf en de wereld. Zonder daarvoor, volgens hem, je ambities en idealen opzij te hoeven zetten. Daarom, tijdens deze winter van gesneuvelde hoop, zes lessen over verwachtingen. >>>
Hipparchia
De meeste mensen hebben steeds weer wat nieuws te wensen. Altijd mankeert er iets. Te warm, te koud, te klein, te oud. Het is een bodemloze put. Want zolang je innerlijk niet verandert, zal alles nooit genoeg zijn.
Het is een van de relativerende wijsheden van de Griekse filosoof Crates uit de prikkelende, nieuwe strip De Filosoof, de Hond en de Bruiloft van Barbara Stok. Het boek is de opvolger van haar wereldwijd geprezen en verkochte stripbiografie Vincent uit 2012, over het leven van schilder Vincent van Gogh. Binnen een dag na verschijning vorige week werd een tweede druk in gang gezet. >>>
Vogels zijn als de kanaries in de mijn
Meer is minder. Het klinkt als zo’n cryptische reclameboodschap maar lijkt voor Ruud Foppen van Sovon Vogelonderzoek realiteit. Van 1900 tot 2020 nam het aantal broedvogels in ons land toe van 148 naar 187. Maar de echte natuurlijke rijkdom is afgenomen. Biodiversiteit is méér dan alleen het aantal soorten. Vogels zijn als de kanaries in de mijn. Ze vertellen het verhaal van het landschap. Van het verdwijnen van de woeste gronden, van de verwording van het duin, de vernieling van het kleinschalige landschap. Kenmerkende landschappen met elk hun eigen flora en fauna. >>>
Nico de Haan
Zoals de boeren in de jaren zeventig naar grootschaligheid en mechanisering werden gestuurd, moet de sector nu naar natuurlandbouw worden geleid. Tijdens de lockdowns werd bovendien duidelijk hoeveel behoefte er is aan natuur. Er moet echt veel meer natuur komen. >>>
‘Ik ben de wereld’
Jan Warndorff verzet zich verzet tegen de westerse, wetenschappelijk-objectiverende blik op het bestaan, tegen de drang altijd maar te verklaren, modellen te ontwerpen en te doen alsof daarmee de werkelijkheid beschreven is; hij zegt dat het leven au fond niet te begrijpen is … en dat is niet erg. >>>
De verloren generatie
Een Opel Ascona op de Boulevard Périphérique in Parijs. Vader rijdt, moeder doet de routebegeleiding. Hier afslaan. Nee, hier! Nu! De ene na de andere sigaret wordt opgestoken, zij Arsenal, hij Caballero. De ramen zijn gesloten tegen de tocht. Op de achterbank zitten vier kinderen, zonder gordel, zwijgend. Onder hun voeten de bagage die niet meer in de kofferbak paste.
Het is de zomer van 1976, een van de warmste van de twintigste eeuw, en de familie Konst uit Baarn gaat voor de tweede keer met vakantie naar Zuid-Frankrijk. Ze hebben vijfentwintig kilo aardappelen bij zich en zeker tien kilo vlees, want dat Franse eten, nee bedankt. Veel te duur en je weet niet wat je op je bord krijgt. >>>
Je kijkt nooit meer hetzelfde naar een blikje cola
Lea Ypi groeide op in het communistische Albanië, een land dat onder dictator Enver Hoxha nog veel geïsoleerder was dan de communistische landen eromheen. Het land onderging een lakmoesproef van socialisme in zijn meest extreme vorm. Cola was als imperialistische kapitalistische propaganda uiteraard uit den boze, maar een zeldzame toerist gooide zo’n blikje nog wel eens in een prullenbak. Als je het vervolgens te pakken kreeg, was het een heuse schat. >>>
Willem van Oranje
Het gegeven dat Oranje zijn eigen belangen nastreefde, zich vrijwel nooit duidelijk uitsprak over zijn bedoelingen en niet te beroerd was om nepnieuws te verspreiden, weten we nog niet wat nu eigenlijk zijn rol in de Opstand was. Hoe werd hij er het boegbeeld van? Welke invloed had hij op de gebeurtenissen? Hoe populair was hij indertijd, en welke weerstanden riep hij op? Hoe oprecht waren zijn liefde voor de Nederlanden en zijn pleidooi voor religieuze verdraagzaamheid? Wat geloofde hij eigenlijk zelf? Wat waren zijn ambities, en waarom koos hij soms voor bondgenootschappen die allesbehalve voor de hand lagen? >>>
Weimarrepubliek had Hitler kunnen weerstaan
De Weimarrepubliek, de eerste democratische staatsvorm op Duitse bodem, was ondanks al die tegenslagen een behoorlijk succes . Dat is dan ook het thema van De Weimarrepubliek 1918-1933. Over de kwetsbaarheid van de democratie van de Leidse historicus en Duitslandkenner Patrick Dassen. Gezien de huidige mondiale chaos is het een hoogst actueel boek, dat leest als een voortreffelijk geschreven politieke thriller, gebaseerd op een berg aan nieuw historisch onderzoek, dagboeken, brieven en de Abelpapers, een Amerikaans sociologisch onderzoek uit 1934 naar de beweegredenen van nazi-partijleden van het eerste uur die hoopten op een herboren Duitsland waar sociale gelijkheid heerste. >>>
Oerboek over de klimaatapocalyps
Het is 27 september 1962. In Amerika verschijnt Silent Spring (Dode lente) van bioloog en schrijfster Rachel Carson. Zij roept een apocalyptische wereld op waarin de vogels zwijgen want vogels zijn er in de lente niet meer, vergiftigd door het roekeloze gebruik van pesticiden.
In het eerste hoofdstuk dat toepasselijk ‘Een fabel voor morgen’ heet, stelt ze de beslissende vraag: ‘Vol liefde buigt de mens zich over de wieg van zijn kind… en laat tegelijk toe dat zijn voedsel wordt vergiftigd. Hoe lang nog?’ President John F. Kennedy nam de vraag ter harte. Geïnspireerd door Silent Spring stelde hij in de Senaat verregaande maatregelen voor om de Verenigde Staten te redden van ecologisch verval. >>>
De conservatieve elite maakte de weg vrij voor de nazi’s
De Weimarrepubliek was behalve de eerste democratie op Duitse bodem ook de bakermat van de moderniteit. Of het nu ging om vernieuwende literatuur van schrijvers als Brecht, Tucholsky, Döblin, Irmgard Keun en de gebroeders Mann, het Bauhaus, de verregaande emancipatie van vrouwen en Joden, de opbouw van de moderne verzorgingsstaat, het gebeurde allemaal in het nieuwe Duitsland.
Tegelijkertijd hing er vanaf het begin een donkere wolk boven de jonge republiek. Dat kwam met name door de verloren oorlog, de ineenstorting van het keizerrijk en de verpaupering van de bevolking. In conservatieve kringen wentelden velen zich in nostalgie en rancune. Dat laatste richtte zich vooral tegen de Joden, die in het culturele leven van de republiek een prominente rol speelden. >>>
De moslimsoldaten van Adolf Hitler. >>>
Levenslessen van een mocrogoeroe
De twaalf levenslessen zijn verre van origineel. Ze komen van de bekende knakkers als Socrates, Gandhi, Eckhart Tolle, Deepak Choprah, Tony Robbins, Wim Hof en Steven Covey. Je kent ze vast wel, die lessen. Maar volstrekt origineel is de boodschapper. Voor zover ik weet is dit het eerste zelfhulpboek van een mediterende Marokkaanse Nederlander. >>>
De mens moet bewegen
Waarom vinden we trainen niet net zo leuk en lekker als gezellig samenzijn, als eten en seks? Waarom verzinnen we uitstel- en afstelredenen, ook al weten we donders goed dat het gezond is?
Harvard-hoogleraar Daniel Lieberman zoekt het antwoord op deze en andere beweegvragen in de menselijke evolutie. En hij deed veel onderzoek bij de steeds schaarser wordende jager-verzamelaars op deze wereld, die nog bijna zo leven als onze voorouders van honderdduizenden jaren geleden. Zoals die bewegen, daaraan is het mensenlichaam tijdens miljoenen jaren evolutie aangepast. Lieberman combineerde dat met het moderne biochemische en epidemiologische onderzoek over bewegen en gezondheid. En schreef er een boek over: Exercised – The Science of Physical Activity, Rest and Health.
Miljoenen jaren evolutie leverde een mensenlichaam op dat dramatisch verschilt van dat van onze naaste verwant in het dierenrijk, de chimpansee. De laatste gezamenlijke voorouders die mensen en chimpansees hadden, leefden in bomen. Zij hadden armen, benen, handen en voeten waarmee je kon klimmen, zoals chimps doen. Die benen en voeten zijn bij ons efficiënte loopledematen geworden. Heup, rug en nek ook. Het mensenlichaam is op tweebenig lopen ingesteld. De armen en schouders zijn geëvolueerd om te gooien en te dragen. De handen kunnen met gereedschap omgaan. >>>
Being Salmon, Being Human
Sinds de Verlichting hebben we geleerd om de wereld en de natuur als ‘buiten’ te zien, vanuit onze innerlijke rationele toren, maar we lopen daarmee tegen muren op. Volgens Mueller moeten we onszelf gaan zien als deel van de biosfeer, als onderdeel van de grote ruileconomie waar niet alleen wij, maar ook de lucht, het water, de planten, de dieren en in het bijzonder ook de wilde zalmen toe behoren. Wat hij in zijn boek schrijft, verkondigt hij niet alleen in de academie. Samen met inheemse activisten en performers, onder anderen van Sami-afkomst, heeft hij er een voorstelling van gemaakt met theater, zang en verhalen. >>>
De Sacklers
In een van de recensies van mijn boek las ik dat het enige verschil tussen El Chapo en de Sacklers is dat de eerste in de gevangenis zit en de laatsten niet. Dat vind ik echt een te grove versimpeling. Niet alleen omdat de Mexicaanse kartels moordenaars in dienst hebben die veel mensen doodschieten. Maar ook omdat je dan het zicht verliest op het feit dat veel van de dingen die de Sacklers deden legaal waren. Als je om retorische punten te scoren de Sacklers tot drugshandelaars reduceert, dan negeer je de rol van de overheid, van de geneesmiddelenautoriteiten, van de rechtspraak, van het hele systeem dat dit gedrag mogelijk maakte. >>>
Als de muren van de slachthuizen van glas waren
Melanie Joy beschrijft in haar boek soms gruwelijk gedetailleerd, het lot van dier en mens in agrarische bedrijven en slachthuizen. Maar vooral gaat het over de psychologische processen rond de menselijke omgang met dieren. Dieren waarvoor mensen, als het om afzonderlijke wezens gaat, vaak empathie voelen, maar die, als ze zijn getransformeerd in massaproduct of consumptiegoed, als voorwerpen worden behandeld. Een koe die aan het slachthuis weet te ontsnappen, roept sympathie op. Maar miljoenen soortgenoten worden alleen al in Nederland jaarlijks geslacht. >>>
Jachtige tijden
‘Bij de geboorte is onze situatie eigenlijk gunstig. Moeder Natuur heeft het zo ingericht dat er weinig hulpmiddelen nodig zijn om goed te leven. Iedereen kan het geluk bereiken. Externe dingen doen er niet veel toe en werken niet sterk door, positief noch negatief’. >>>
Amor fati van Abel Herzberg
“Er zijn geen reine en onreine mensen, wel te
verstaan: in beginsel. Er zijn geen uitverkoren volken.
Maar er zijn mensen, die weten van een scheidslijn
tussen geoorloofd en ongeoorloofd, en mensen, die
dat niet alleen niet weten, maar het niet weten
willen. Tussen hen is geen vrede.”
Midden in het vernietigingskamp Bergen-Belsen ligt een baby onder een schoon lakentje. Een lakentje met een open zoom, schrijft Abel Herzberg. ‘Met een kantje, dat zijn moeder zelf had gehaakt, zo’n gewone vrouw, die te midden van al dat vuil en die stank, te midden van al die zelfzucht, dat kijven en vechten om een lepel soep, de honger, de ziekten en de dood, de gewone instincten niet verloren had van een jonge moeder voor een kind.’ Het kindje floreert onder alle liefdevolle zorg; het heeft een roze gezichtje en speelt met zijn handjes.
De blonde kapo Irmy, belast met toezicht op de gevangenen, raakt erdoor vertederd. Als ze de barak komt inspecteren, zorgen de vrouwen ervoor dat ze het kindje al bij binnenkomst ziet liggen en daardoor vergeet dat ze een oorlogstaak heeft. Ontroerd zegt Irmy: ‘Als jullie allemaal vergast of doodgeschoten worden, red ik deze kleine.’ Herzberg schrijft droog: ‘Dat was bedoeld als troost en oprecht gemeend.’ >>>
Natuurbeheer?
Toen omstreeks 1900 het besef doordrong dat de natuur in rap tempo aan het verdwijnen was, ontstond het beeld van een ongelijke strijd tussen mens en natuur, waarbij hooguit een paar ‘natuurmonumenten’ gered konden worden. Op het dieptepunt van de vaderlandse biodiversiteit, zo rond 1970, leek zelfs dat te hoog gegrepen. Maar er volgde een omslag. Nu, tijdens de ‘tweede domesticatie’, gaat het nog steeds om het manipuleren van de natuur, ‘maar om de natuur te behouden en te ondersteunen’. Sommige van die pogingen zien er knullig uit, zoals de introductie van grote grazers. Andere slagen wonderwel, zoals de Marker Wadden. Bezoekers hebben nauwelijks in de gaten dat elke zandplaat, elke geul, elke steen in dit nieuwe stukje natuur volgens plan is aangebracht. En dat het permanent onderhoud vergt. Al was het maar om te voorkomen dat de wilg straks alles overwoekert. >>>
Synthetische wolken
Een boek over ‘mensen die problemen proberen op te lossen die zijn gecreëerd door mensen die problemen probeerden op te lossen’. >>>
Slavernijgeschiedenis
Slavernij is van alle tijden. ‘In sommige perioden en in sommige delen van de wereld stonden de mensen zelfs in de rij om slaaf te worden. Dat kwam omdat slavernij soms een instituut was dat je tegen de hongerdood kon beschermen en je leven kon verlengen.’
Van alle slaven in de wereld vormden die in de Europese koloniën maar een klein deel. ‘Toen de belangrijkste slavenhoudende kolonisator, Groot-Brittannië, in 1833 de slavernij in zijn koloniën verbood, kreeg slecht 4 procent van alle slaven in de wereld de vrijheid.’
Op het Afrikaanse continent waren het lange tijd de Afrikanen die de dienst uitmaakten in de slavenhandel, niet de Europeanen. Ze hadden daarbij ‘een effectieve bondgenoot: de pathogenen die malaria, gele koorts en darminfecties veroorzaakten. Die ziekteverwekkers zorgden ervoor dat de sterfte onder de Europeanen gedurende het eerste jaar van hun verblijf op de Afrikaanse westkust soms hoger was dan 50 procent!’ Sommige Afrikaanse kooplieden waren zo machtig dat ze er een eigen leger op nahielden. Wie het heeft over het ‘kidnappen’ of ‘deporteren’ van Afrikanen doet de geschiedenis volgens Emmer geweld aan. De Europeanen moesten heel erg hun best doen om bij Afrikaanse handelaren in het gevlij te komen. >>>
De angst voor vrijheid
Begin 1939 vertelde Fromm een bevriende socioloog wat hij met De angst voor vrijheid voor ogen had. De titel maakte het leidmotief ondubbelzinnig duidelijk: de vraag waarom mensen die vrij zijn angstig zijn ging hem het meest aan het hart. Hij was ervan overtuigd, zei hij, dat als de primaire banden die een mens ooit zekerheid boden eenmaal zijn doorgesneden er in zekere zin geen weg meer terug is. Al wat dan nog rest is een vlucht naar voren, de enige vraag is dan nog: waarheen vlucht men? Volgens Fromm liggen er in feite maar twee wegen open. De eerste mogelijkheid is dat de mens ernaar streeft ‘zijn zelf op te laten gaan in een grotere macht’. Het enige alternatief is volgens hem ‘de wereld omarmen en er eenwording mee zoeken door middel van liefde en spontane activiteit’. >>>
Sayragul Sauytbay
‘De hele wereld moet weten wat er in de kampen gebeurt en wat de partij nog allemaal van plan is.’ In de Chinese provincie Xinjiang staan honderden gevangenissen en strafkampen. Ze zijn gebouwd om Oeigoeren en Kazachen op te sluiten en hen te beroven van hun identiteit en hun geloof. De omstandigheden zijn er onmenselijk: hersenspoeling, foltering, verkrachting en gedwongen inname van medicatie zijn aan de orde van de dag. De etnisch Kazachse arts Sayragul Sauytbay groeide op in Xinjiang. Jarenlang stond ze aan het hoofd van verschillende kleuterscholen, totdat ze op een dag aan de beurt was en in een strafkamp verdween. >>>
Kader Abdolah
Wat is het interessantste dat u onlangs van een boek geleerd heeft?
Elk boek brengt je wel iets bij. Boeken lezen is heel essentieel voor het menszijn. Door boeken kom je dichter bij jezelf. Ze leiden je als het ware naar jezelf. Je persoonlijkheid ligt in stukjes verspreid over alle boeken en je moet jezelf vinden door meer te lezen. Door dieper te graven. Zo kom je telkens nieuwe stukjes van jezelf tegen. >>>