Bloed en honing

,

“Als ze dan ook nog het huidige gevaar van de ultranationalisten in Servië en Macedonië benadrukken, die een muur tussen de verschillende bevolkingsgroepen willen optrekken, besef je dat iedereen dit boek zou moeten lezen. Ook als je niet wilt dat de EU, die steeds meer door een vergelijkbaar ultranationalisme wordt ontregeld, hetzelfde zal meemaken als Joegoslavië in de jaren negentig.

Bloed en honing is journalistieke geschiedschrijving van een hoog niveau over gewone mensen die hun land niet opnieuw te gronde willen zien gaan door het onverantwoordelijke handelen van hun corrupte leiders. Zolang de EU de deur gesloten houdt, is dat nostalgische terugverlangen naar het Joegoslavië van Tito dan ook niet zo vreemd.” >>>

Nescio

Zeven kartonnen dozen met manuscripten en andere papieren die de schrijver Nescio (1882-1961) had nagelaten. Ze stonden in het toenmalige Letterkundig Museum in Den Haag en Lieneke Frerichs kreeg de opdracht om een inventarisatie te maken. „Zo is het begonnen”, zegt ze. Het was 1978 en ze was net (cum laude) afgestudeerd als neerlandica. Ze was eerder bibliothecaresse geweest, wat haar een reputatie van ‘grote nauwkeurigheid’ gaf, en ze viel in de smaak bij Nescio’s erfgenamen – vandaar. Later promoveerde ze op de ontstaansgeschiedenis van De uitvreter, Nescio’s eerste novelle, uit 1911, over Japi die een volmaakte bohémien wil worden en ten slotte van de spoorbrug over de Waal bij Nijmegen stapt. Ze bezorgde in 1996 het Verzameld Werk. En nu is de biografie verschenen: Nescio, leven en werk van J.H.F. Grönloh. >>>

De rechter komt eraan te pas …

… omdat ‘de politiek’ al tientallen jaren niets doet.

Vóór de ‘politieke onderneming’ was er volgens Vino Timmerman de „bijna exclusief economische onderneming”: de stagnatie van de jaren zeventig werd te lijf gegaan met vergaand marktdenken en een grote nadruk op het aandeelhoudersbelang. Dat was toen best te verdedigen, maar nu groeit de maatschappelijke onvrede over ondernemingen – of het nou gaat om de (lobby-)macht van bedrijven, hoge beloningen voor bestuurders, de doorgeslagen flexibilisering van arbeid of sluw gebruik van belastingwetten. Behalve de klimaatambities van Shell stonden ook die van branchegenoten ExxonMobil en Chevron afgelopen week fel in de schijnwerpers, op initiatief van activistische aandeelhouders.

Volgens Timmerman, voor zijn pensionering advocaat-generaal bij de Hoge Raad, moeten bedrijven steeds meer die „politieke dimensie” in hun handelen uitdrukken. „Shell heeft dat mogelijk te weinig gedaan.” >>>

Hannah Arendt

,

Hannah Arendt stierf op een donderdagavond in 1975. Ze was toen een van de beroemdste denkers ter wereld. Na de Tweede Wereldoorlog maakte ze furore in de Verenigde Staten, waar ze zich na vele omzwervingen vestigde, aan 370 Riverside Drive op Manhattan, op de vlucht voor nationaal-socialisten. Daar zette zij haar werk voort, ze schreef boeken en artikelen over totalitaire regimes, democratie en revoluties. Ze gaf les en was politiek filosoof. >>>

Een leven gewijd aan de zon

Kees de Jager -1921-2021- astronoom Kees de Jager zag het als zijn plicht om wetenschap onder een groot publiek te verspreiden. „Een man met plezier in het leven.” >>>

Een blik in de ruimte

‘Het doet iets met je’, zei de Amerikaanse astronaut Edgar Mitchell toen hij in 1971 terugkwam van zijn reis met de Apollo 14. Er was hem daarboven iets groots overkomen, een overweldigend besef van de verwevenheid van al het leven en een intense afkeer van de manier waarop wij met dat leven omgaan.

Vanaf het begin van de bemenste ruimtevaart in de jaren zestig komen mensen terug van hun missie met het gevoel ‘daarboven’ iets te hebben meegemaakt wat wij hier beneden nodig hebben. Dat ‘iets’ omschrijven ze als verpletterende liefde, als ontzag, of overweldiging. Een enkeling noemt het ‘God’ en sommigen blijven hun hele leven zoeken naar de juiste woorden.

In de jaren tachtig legde de Amerikaanse schrijver Frank White de verklaringen van een grote groep astronauten naast elkaar en zag de overlap. Kern van alle getuigenissen is volgens hem een bewustzijnsverandering bij de aanblik van de aarde. De term ‘overzichtseffect’

How images of nature bring us joy

Hope is certainly what Edith Devaney, curator of the Royal Academy’s show, needed in 2020 when she was forced to tear apart the institution’s exhibition programme not once, but three times, as the country went into repeated lockdowns. Hockney was in Normandy in France at the time, having always intended to capture the coming of spring there, and began sending through completed works to a select group, of which Devaney considers herself lucky to be one. “I have to say being a recipient of one of those images kept us going,” she says. “They’re visually delightful and they changed your mood, that’s a really interesting thing, the extent to which they are actually mood-enhancing.” >>>

Ruzie om vierkanten

Zielsblij was Theo van Doesburg met El Lissitzky na zijn eerste ontmoeting met hem in Berlijn. „Een prachtige kerel, die zeer consequent is”, noemde hij de Russische kunstenaar in een brief aan een vriend in Nederland. Vijf jaar nadat hij De Stijl had opgericht dacht hij in Lissitzky eindelijk de bondgenoot te hebben gevonden die hij nodig had voor de internationale verbreiding van de Nieuwe Beelding, zoals hij de kunst van De Stijl noemde. >>>

Sarah Neutkens

Weet je wat het probleem is? Mensen hebben moeite met mysteries. Met dingen die gewoon zo zijn. Het onverklaarbare. Daarom hebben we ook vaak moeite met de liefde, met creativiteit of met durven voelen. Ik leef erg intuïtief, ik probeer keuzes te maken vanuit het eerste, meest eerlijke gevoel dat ik ergens over heb. Daar doe ik alles mee. Dat leidt ook weleens tot minder verstandige keuzes, zoals proberen de kost te verdienen met componeren.” >>>

We zijn verdwaald in de kosmos

,

Tussen de werkelijkheid die we dagelijks ervaren, schrijft Plets, de nanorealiteit van het allerkleinste en de kosmos, gaapt een ongekend gat. “Op de schaal van de kosmos gedraagt de natuur zich anders dan wij met onze vijf zintuigen en op onze schaal gewend zijn. Zowel massa als beweging vervormt de kneedbare ruimte en tijd, die je moet samenvoegen tot een ruimtetijd. Er bestaat geen absolute ruimte, geen absolute klok. Je kan van twee gebeurtenissen in de ruimtetijd niet objectief nagaan of ze gelijktijdig plaatsvinden.” >>>

Geld is niets anders dan een rekeneenheid

“Plots snapte ze dat belastingheffing geen instrument is om overheidsuitgaven te financieren, maar om ongelijkheid te bestrijden of inflatie te temmen. Ineens leken alle zorgen over het begrotingstekort totaal belachelijk. En zat ze regelmatig met de handen in het haar als vakgenoten of beleidsmakers de hardnekkige mythes over staatsfinanciën herhaalden.”

“Als iemand b.v. voorstelt om alle achttienjarigen een startkapitaal te geven, heeft die direct een financieringsmodel: een miljonairsbelasting. Het klinkt logisch en het kan wenselijk zijn om de rijken zwaarder te belasten, maar het hele idee dat de overheid eerst belasting moet heffen voordat ze geld heeft om uit te geven verwijst Kelton naar het rijk der fabelen. In werkelijkheid is het precies andersom. Niet de belastingbetaler, maar de staat financiert de overheidsuitgaven. Pas daarna kan de fiscus innen.”

“Zelfs voor de Senaatsleden in de Amerikaanse begrotingscommissie is dit moeilijk te bevatten, zo blijkt uit een anekdote uit The Deficit Myth. Stel je voor dat jullie een toverstafje hadden, hield Kelton hen voor, waarmee je alle staatsschuld in één klap kunt wegtoveren. Zouden jullie dat doen? Natuurlijk, zei iedereen, wie wil nou geen schulden aflossen? Kelton zette het gedachte-experiment voort. En wie zou datzelfde toverstafje gebruiken om alle Amerikaanse staatsobligaties te laten verdwijnen? Niemand. Dat zou toch kapitaalvernietiging zijn? ‘Ik vond het fascinerend!’ schrijft Kelton. ‘Deze mensen zaten in een commissie die letterlijk is opgericht om zich over de staatsbegroting te buigen, en niet één van hen had de truc door.’ Want de truc is natuurlijk dat wat schuld heet voor de staat beleggingen zijn voor de private sector. Oftewel: de een z’n tekort is de ander z’n spaargeld.” >>>

Groei en de fatale logica daarvan

,

In november 2019 presenteerde Elon Musk de Cybertruck, het nieuwste model in zijn stal van elektrische auto’s. Deze is gemaakt van ‘ultrahard, koudgewalst, roestvast staal’ en ‘Tesla-pantserglas’. Bij Maja Göpel viel de mond open, niet uit ontzag voor het acceleratievermogen van de 1.700 kilo zware truck, maar uit afschuw. Waartoe dient zo’n enorme wagen, waarvan er toen ze haar boek schreef al tweehonderdvijftigduizend besteld waren?

Volgens Göpel is de truck een voorbeeld van de ontwikkeling dat technologische verbeteringen en maatschappelijke vooruitgang niet meer hand in hand gaan. Technisch gezien mag de Cybertruck beter zijn dan zijn voorgangers, maar in feite is het een verslindend en overbodig Mad-Max-achtig monster. De truck lost geen problemen op, maar maakt die alleen maar groter.

In Onze wereld nieuw denken geeft politiek econoom Göpel een indringende analyse van een reeks problemen, van klimaatverandering tot ongelijkheid, en geeft ze adviezen voor een andere benadering. ‘Al onze moderne utopieën lijken te ontaarden in dystopische visioenen’, schrijft ze. Technologie produceert Cybertrucks en dataslurpende reuzen. Liberalisme is een systeem geworden waarin bezit zonder verantwoordelijkheid de regel is. En vooruitgang houdt in: ‘veroveren en uitbuiten, expanderen en extraheren.’ Economische groei, nog zo’n fraaie belofte uit het verleden, staat nu gelijk aan klimaatverandering. ‘Dat is de fatale logica van onze beschaving.’ >>>

Wind als bron voor waterstof

Shell, Gasunie en het havenbedrijf Groningen Seaports willen in 2030 een zeer groot windpark aanleggen op de Noordzee: het NortH2-project. Dat wordt gekoppeld aan een enorme fabriek om waterstof te gaan maken. Maar het is nog verre van haalbaar. >>>

Kaalslag in de Nederlandse natuur

“Heide vergrast, de melancholieke zang van de boomleeuwerik is nauwelijks meer te horen en de kleine heivlinder is een zeldzaamheid geworden”, vermeldt het voorwoord van het Living Planet Report Nederland. Het rapport is donderdag gepubliceerd door het Wereld Natuur Fonds (WNF) en gemaakt in samenwerking met tien organisaties, op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Conclusie: „De natuur staat er slechter voor dan ooit.” >>>

De Nederlandse koe eet de Braziliaanse Amazone op

Het zou zomaar kunnen dat de vorig jaar door Bolsonaro geplante soja begin dit jaar als veevoer is verscheept naar Nederland. Nederland is, na China, de belangrijkste klant van ’s werelds grootste sojaproducent. Terwijl de Braziliaanse oogst dit seizoen een nieuw record bereikt, groeit ook de Nederlandse vraag: in de eerste helft van 2020 importeerde Nederland 1,6 miljard kilo uit Brazilië, 40 procent meer dan het jaar ervoor. Een deel wordt (bewerkt) weer verkocht aan Europese buurlanden, een deel blijft in Nederland. In de wereldwijde strijd om de schaarse landbouwgrond is China in 15 jaar tijd overigens uitgegroeid tot veruit de grootste afnemer van Braziliaans soja. >>>

De ingewikkeldste machine ooit

Ruim 400 ton zwaar en met een snelheid van 28.000 km/u draait het International Space Station -ISS- nu al twintig jaar zijn rondjes om de aarde, in slechts 93 minuten is hij rond. In totaal 240 astronauten uit 21 landen zijn tot nu toe te gast geweest in het duurste ding ter wereld – alleen al de bouwkosten bedroegen 150 miljard dollar. De bemanning bestond vooral vooral uit Russen en Amerikanen. Vanaf 2 november 2000 wordt het ISS permanent bewoond. Sinds de laatste uitbreiding in 2011 hebben de doorgaans zes aanwezige bemanningsleden de beschikking over een leef- en werkruimte ter grootte van een Boeing 747 – alles gewichtloos. Ter gelegenheid van dit jubileum publiceerde de Amerikaanse fotograaf Roland Miller in samenwerking met de Italiaanse ESA-astronaut Paolo Nespoli een fotoproject over het hightech interieur van deze meest ingewikkelde machine die de mensheid ooit gebouwd heeft. >>>

Het land wordt kapot geregeerd

In de uitvoering van beleid komt pas echt aan het licht hoe competent het bestuur is, afgemeten aan de normen van integriteit, inhoudelijke kennis en verantwoordelijkheidsbesef. De oorzaak van de klachten over falende publieke dienstverlening moeten gezocht worden in het fenomeen van de bedrijfsmatige overheid. Managers met hun eigen normenpatroon bepalen sterker dan vroeger de gang van zaken op de werkvloer, niet de ambtenaren die oog in oog met de burgers staan en weten wat hun noden zijn. De zeggenschap over de uitvoering van beleid is, met andere woorden, verschoven naar degenen met verstand van procesmanagement, controlemethodes en prestatiemetingen. Het normatief universum is dus dat van de kostenefficiency, niet dat van de dienstbaarheid.

De toeslagenaffaire is geen incident, maar een symptoom van een falende en dwalende rechtsorde, waarin de wetgever de wil om daadkrachtig beleid te voeren zo sterk laat prevaleren dat hij het recht uit het oog verliest. In dit geval voelde de Belastingdienst zich door de wet tegen fraude met de kinderopvangtoeslag gelegitimeerd om duizenden mensen zonder sluitend bewijs van malversaties te beschuldigen en financieel kaal te plukken.

Bij de volksvertegenwoordiging heerst onvoldoende het besef dat wetgeven ook het vormgeven van recht betekent. Aharon Barak schrijft In The Judge in a Democracy over ‘het normatieve universum van een democratie’: normen als goede trouw, rechtvaardigheid, redelijkheid, mensenrechten, die je in wetgeving moet kunnen terugvinden. >>>

Let op! Tesla weet alles van je

Is het geen privacynachtmerrie, al die sensoren in je auto? De camera’s zijn beeldsensoren die op basis van algoritmes een signaal afgeven. Er wordt, zegt men, geen video bewaard of doorgegeven, alleen een waarde die de centrale computer in de auto als een vermoeidheids- of aandachtsmeting ‘meeweegt’ in berekeningen.

Een uitzondering is Tesla. Amerikaanse consumentenorganisaties maken zich zorgen om de camera in de Model 3 en Model Y, die vanuit de spiegel de cabine in de gaten houden. Die camera staat standaard uit, maar Tesla kan desgevraagd videoclips opslaan, versturen en analyseren. Het gaat om camerabeelden in de cabine van de seconden net voordat een ongeluk plaatsvindt of het noodstopsysteem ingrijpt.

BMW, dat in sommige modellen al een camera in het dashboard monteert, bewaart of deelt geen beelden. Alle beeldanalyse vindt plaats op de chip zelf, niets verlaat het voertuig, garandeert Martin Buchner, een BMW-specialist op het gebied van zelfrijdende auto’s. >>>

Een auto efficiënt?

,

Een fietser is een energiemirakel! Die gaat drie à vier keer sneller dan een voetganger, maar gebruikt per afgelegde kilometer over een vlakke weg vijf keer minder energieDat de fiets er kon komen is vooral te danken aan de Die verkleint de wrijving tussen wiel en as met een factor duizend. Daarmee werd het wiel eindelijk bruikbaar om een mens zichzelf voort te laten bewegen. Een mens op een fiets, betoogde Illich, is niet alleen energiezuiniger dan welke motorische machine ook, maar gemeten naar gewicht ook efficiënter dan alle andere wezens in het dierenrijk. Er zijn wel dieren die sneller kunnen dan fietsers, maar dat houden ze maar heel kort vol. >>>

Een nieuw tijdperk

,

Met deze aarde gaat het inmiddels niet zo goed en wie de aanhoudende stroom boeken beziet over wat ons te wachten staat bekruipt het desolate gevoel van Kubricks sciencefiction: dat we niet meer terug kunnen. Het is de gedachte van het Antropoceen: de mens heeft het klimaat en de leefomstandigheden op deze planeet zodanig verziekt dat een nieuw tijdperk is aangebroken. Een toekomstig geoloog zal bovenop de afzettingen van het holoceen een aardlaag vinden met daarin de sinistere resten van een menselijke beschaving die het niet heeft gered. >>>

Zonder kritisch denken …

… krijg je totalitarisme, Shell en de VVD.

We weten dat wij als mensen een heel bepalende factor zijn in het klimaat en dat daar ook een verantwoordelijkheid mee gemoeid is. Daarom is het wel belangrijk dat we onszelf op een andere manier leren begrijpen: als onderdeel van die natuur. Niet om een soort laissez faire-houding te ontwikkelen van ‘nou jongens, chips en cola en Netflix zijn ook natuur dus ik ga op de bank liggen’, maar als beginpunt voor nieuwe relaties met de wereld om ons heen, waarin wij niet de enigen zijn die handelen.

Een risico van praten over het Antropoceen – een term die gebruikt wordt om onze tijd te beschrijven als een tijdperk dat bepaald wordt door het handelen van de mens – is dat het doet lijken alsof wij mensen in staat zijn om de boel te fiksen. En dat weten we helemaal niet. >>>

Hout verbranden is eeuwig zonde

Lignine in hout is de bitumen uit teerzanden. Week het los en je hebt een grondstof die geraffineerd kan worden en zo veel meer waarde creëert dan het te verbranden. Boot kan er niet goed bij dat de Europese Commissie biomassa voor verbranding ooit bestempeld heeft als duurzaam en Nederland subsidies verschaft aan biomassacentrales. Door die subsidies is er een enorme strijd om houtachtige massa ontstaan. Dat heeft is de prijs enorm opgedreven. Een van de redenen waarom de bioraffinage lastig op gang komt in Europa: we concurreren met energiebedrijven die dankzij subsidies een hogere prijs kunnen betalen voor een laagwaardig product als warmte. >>>

Gronings goud

,

Op 29 maart 2018 staat voor de camera van Nieuwsuur staat de minister van economische zaken. Zijn zwarte stift piept over het papier van de flip-over. Met een paar steekwoorden en getalletjes legt Eric Wiebes aan Nederland uit hoe hij de gaskraan dicht zal draaien. Er zijn weken van intensief overleg met zijn collega’s in het kabinet aan voorafgegaan. Hij heeft hen ervan moeten overtuigen dat het geen doen meer is. De wijze waarop opeenvolgende kabinetten met de veiligheid van de Groningers hebben gesold, is ontluisterend. Het Groningse vertrouwen is zwaar geschonden. >>>

De Boerenrepubliek

,

Boeren hebben rechten en burgers plichten, “we wonen in een Boerenrepubliek”. Landbouw is sinds de jaren zestig overwegend in christelijke handen. Maar socialisten drukten en drukken een grote stempel: van Sicco Mansholt – minister van 1945 tot 1958 en Europees commissaris van 1958 tot 1973 – tot Europees vicevoorzitter Frans Timmermans -‘biologische landbouw’-. En recent ook door BNNVARA met een Zembla over De uitgeputte bodem; en nu in een vierdelige serie >>>

Scroll to Top