De ingewikkeldste machine ooit

Ruim 400 ton zwaar en met een snelheid van 28.000 km/u draait het International Space Station -ISS- nu al twintig jaar zijn rondjes om de aarde, in slechts 93 minuten is hij rond. In totaal 240 astronauten uit 21 landen zijn tot nu toe te gast geweest in het duurste ding ter wereld – alleen al de bouwkosten bedroegen 150 miljard dollar. De bemanning bestond vooral vooral uit Russen en Amerikanen. Vanaf 2 november 2000 wordt het ISS permanent bewoond. Sinds de laatste uitbreiding in 2011 hebben de doorgaans zes aanwezige bemanningsleden de beschikking over een leef- en werkruimte ter grootte van een Boeing 747 – alles gewichtloos. Ter gelegenheid van dit jubileum publiceerde de Amerikaanse fotograaf Roland Miller in samenwerking met de Italiaanse ESA-astronaut Paolo Nespoli een fotoproject over het hightech interieur van deze meest ingewikkelde machine die de mensheid ooit gebouwd heeft. >>>

Het land wordt kapot geregeerd

In de uitvoering van beleid komt pas echt aan het licht hoe competent het bestuur is, afgemeten aan de normen van integriteit, inhoudelijke kennis en verantwoordelijkheidsbesef. De oorzaak van de klachten over falende publieke dienstverlening moeten gezocht worden in het fenomeen van de bedrijfsmatige overheid. Managers met hun eigen normenpatroon bepalen sterker dan vroeger de gang van zaken op de werkvloer, niet de ambtenaren die oog in oog met de burgers staan en weten wat hun noden zijn. De zeggenschap over de uitvoering van beleid is, met andere woorden, verschoven naar degenen met verstand van procesmanagement, controlemethodes en prestatiemetingen. Het normatief universum is dus dat van de kostenefficiency, niet dat van de dienstbaarheid.

De toeslagenaffaire is geen incident, maar een symptoom van een falende en dwalende rechtsorde, waarin de wetgever de wil om daadkrachtig beleid te voeren zo sterk laat prevaleren dat hij het recht uit het oog verliest. In dit geval voelde de Belastingdienst zich door de wet tegen fraude met de kinderopvangtoeslag gelegitimeerd om duizenden mensen zonder sluitend bewijs van malversaties te beschuldigen en financieel kaal te plukken.

Bij de volksvertegenwoordiging heerst onvoldoende het besef dat wetgeven ook het vormgeven van recht betekent. Aharon Barak schrijft In The Judge in a Democracy over ‘het normatieve universum van een democratie’: normen als goede trouw, rechtvaardigheid, redelijkheid, mensenrechten, die je in wetgeving moet kunnen terugvinden. >>>

Let op! Tesla weet alles van je

Is het geen privacynachtmerrie, al die sensoren in je auto? De camera’s zijn beeldsensoren die op basis van algoritmes een signaal afgeven. Er wordt, zegt men, geen video bewaard of doorgegeven, alleen een waarde die de centrale computer in de auto als een vermoeidheids- of aandachtsmeting ‘meeweegt’ in berekeningen.

Een uitzondering is Tesla. Amerikaanse consumentenorganisaties maken zich zorgen om de camera in de Model 3 en Model Y, die vanuit de spiegel de cabine in de gaten houden. Die camera staat standaard uit, maar Tesla kan desgevraagd videoclips opslaan, versturen en analyseren. Het gaat om camerabeelden in de cabine van de seconden net voordat een ongeluk plaatsvindt of het noodstopsysteem ingrijpt.

BMW, dat in sommige modellen al een camera in het dashboard monteert, bewaart of deelt geen beelden. Alle beeldanalyse vindt plaats op de chip zelf, niets verlaat het voertuig, garandeert Martin Buchner, een BMW-specialist op het gebied van zelfrijdende auto’s. >>>

Een auto efficiënt?

,

Een fietser is een energiemirakel! Die gaat drie à vier keer sneller dan een voetganger, maar gebruikt per afgelegde kilometer over een vlakke weg vijf keer minder energieDat de fiets er kon komen is vooral te danken aan de Die verkleint de wrijving tussen wiel en as met een factor duizend. Daarmee werd het wiel eindelijk bruikbaar om een mens zichzelf voort te laten bewegen. Een mens op een fiets, betoogde Illich, is niet alleen energiezuiniger dan welke motorische machine ook, maar gemeten naar gewicht ook efficiënter dan alle andere wezens in het dierenrijk. Er zijn wel dieren die sneller kunnen dan fietsers, maar dat houden ze maar heel kort vol. >>>

Een nieuw tijdperk

,

Met deze aarde gaat het inmiddels niet zo goed en wie de aanhoudende stroom boeken beziet over wat ons te wachten staat bekruipt het desolate gevoel van Kubricks sciencefiction: dat we niet meer terug kunnen. Het is de gedachte van het Antropoceen: de mens heeft het klimaat en de leefomstandigheden op deze planeet zodanig verziekt dat een nieuw tijdperk is aangebroken. Een toekomstig geoloog zal bovenop de afzettingen van het holoceen een aardlaag vinden met daarin de sinistere resten van een menselijke beschaving die het niet heeft gered. >>>

Zonder kritisch denken …

… krijg je totalitarisme, Shell en de VVD.

We weten dat wij als mensen een heel bepalende factor zijn in het klimaat en dat daar ook een verantwoordelijkheid mee gemoeid is. Daarom is het wel belangrijk dat we onszelf op een andere manier leren begrijpen: als onderdeel van die natuur. Niet om een soort laissez faire-houding te ontwikkelen van ‘nou jongens, chips en cola en Netflix zijn ook natuur dus ik ga op de bank liggen’, maar als beginpunt voor nieuwe relaties met de wereld om ons heen, waarin wij niet de enigen zijn die handelen.

Een risico van praten over het Antropoceen – een term die gebruikt wordt om onze tijd te beschrijven als een tijdperk dat bepaald wordt door het handelen van de mens – is dat het doet lijken alsof wij mensen in staat zijn om de boel te fiksen. En dat weten we helemaal niet. >>>

Hout verbranden is eeuwig zonde

Lignine in hout is de bitumen uit teerzanden. Week het los en je hebt een grondstof die geraffineerd kan worden en zo veel meer waarde creëert dan het te verbranden. Boot kan er niet goed bij dat de Europese Commissie biomassa voor verbranding ooit bestempeld heeft als duurzaam en Nederland subsidies verschaft aan biomassacentrales. Door die subsidies is er een enorme strijd om houtachtige massa ontstaan. Dat heeft is de prijs enorm opgedreven. Een van de redenen waarom de bioraffinage lastig op gang komt in Europa: we concurreren met energiebedrijven die dankzij subsidies een hogere prijs kunnen betalen voor een laagwaardig product als warmte. >>>

Gronings goud

,

Op 29 maart 2018 staat voor de camera van Nieuwsuur staat de minister van economische zaken. Zijn zwarte stift piept over het papier van de flip-over. Met een paar steekwoorden en getalletjes legt Eric Wiebes aan Nederland uit hoe hij de gaskraan dicht zal draaien. Er zijn weken van intensief overleg met zijn collega’s in het kabinet aan voorafgegaan. Hij heeft hen ervan moeten overtuigen dat het geen doen meer is. De wijze waarop opeenvolgende kabinetten met de veiligheid van de Groningers hebben gesold, is ontluisterend. Het Groningse vertrouwen is zwaar geschonden. >>>

De Boerenrepubliek

,

Boeren hebben rechten en burgers plichten, “we wonen in een Boerenrepubliek”. Landbouw is sinds de jaren zestig overwegend in christelijke handen. Maar socialisten drukten en drukken een grote stempel: van Sicco Mansholt – minister van 1945 tot 1958 en Europees commissaris van 1958 tot 1973 – tot Europees vicevoorzitter Frans Timmermans -‘biologische landbouw’-. En recent ook door BNNVARA met een Zembla over De uitgeputte bodem; en nu in een vierdelige serie >>>

Boeddhisten zijn niet bezig met leven in het hier en nu

Het was een bericht van een bevriende psycholoog, die schreef: Mijn kleinzoon Charlie zat net even aan helemaal niets te denken. Van der Velde, hoogleraar Aziatische religies aan de Radboud Universiteit, moest er even over nadenken. Een kind dat even nergens aan denkt zou een boeddhist in de dop zijn? Vreemd. Het is voor hem een voorbeeld van een typisch westerse opvatting van het boeddhisme. In dit geval: bij boeddhisme gaat het om voelen in plaats van denken, om het hart in plaats van het hoofd. Dat is binnen Azië grote onzin. Toen het boeddhisme zijn intrede in China deed, werd het daar zelfs ‘de religie van de rijtjes’ genoemd, omdat monniken oneindige reeksen begrippen en regels uit hun hoofd moesten leren. En dat doen ze nog steeds, boeddhistische kloosters hebben vaak dan ook gigantische bibliotheken.

En zo ziet Van der Velde nog zat misvattingen voorbijkomen. Zo zou het boeddhisme gaan om geluk in het hier en nu, adogmatisch zijn, vredelievend en geweldloos, man en vrouw gelijk behandelen. Dat is allemaal niet waar. >>>

Een stalinistische cultuur

Alfred Kleinknecht zag zijn collega’s op de voorste rij al wel onrustig heen en weer wippen. Hij was de rest van de dag druk met gasten die over waren uit Duitsland en dus was hem de omvang van de commotie ontgaan. Zijn inaugurale rede van die middag van 26 september 1994 op de Vrije Universiteit in Amsterdam haalde het Achtuurjournaal en de opening van de grote kranten. Academici dromen van een aandacht van die proporties, maar dit was niet hoe Kleinknecht het zich had voorgesteld: de toon was op z’n zachtst gezegd niet positief. Frank van Empel schreef in NRC Handelsblad: ‘Is Kleinknecht een nit wit of zijn politici bang?’ De professor was na deze toespraak volgens de journalist in Den Haag tot ‘persona non grata’ verklaard. ‘De hele top van Nederland viel over Kleinknecht heen.’ 

Dat bleek. Toenmalig minister van Sociale Zaken Ad Melkert (PVDA) noemde zijn ideeën ‘desastreus’, president van De Nederlandsche Bank Wim Duisenberg sneerde dat ‘Kleinknecht nog lang geen grootmeester is’, oud-minister van Sociale Zaken Bert de Vries wilde er geen woorden aan vuil maken, dat zou ‘te veel eer’ zijn voor Kleinknecht. VNO-voorzitter Alexander Rinnooy Kan was als enige wel bereid het debat aan te gaan met Kleinknecht, maar hij werd op het laatste moment teruggefloten door zijn bestuur. >>>

Moleculaire machines

Stel dat je een ‘aan-knop’ op moleculen kan zetten. Op een medicijn, bijvoorbeeld. Je slikt een pil, het medicijn reist via de bloedbaan door je hele lichaam, maar veroorzaakt nog nergens vervelende bijwerkingen. Pas als het medicijn bij het juiste orgaan aankomt, druk je op de knop, en begint het te werken.

Het molecuul zou onder invloed van licht kunnen draaien, en zo het geneesmiddel in een werkzame toestand brengen. Een medicijn kan je verstoppen onder een beweegbaar onderdeel van een molecuul. Schijn met infrarood licht door het lichaam heen op de moleculaire machine, het onderdeel verschuift, het actieve deel van het medicijn komt tevoorschijn en kan nu werken. >>>

Waarheidsridders

Het zijn mannen die ooit groot aanzien genoten. Een van hen won literaire prijzen, een ander was een gelauwerd Japan-deskundige, een aantal van hen is hoogleraar en weer een ander had een glansrijke carrière in de oorlogsjournalistiek. Zij waren de beste in hun vak en stonden aan de top. Je zou kunnen zeggen dat zij de elite waren, totdat ze vielen. De hoogleraren verloren zich tijdens lezingen over machtsstructuren in complottheorieën, de journalist die meeging in de Fortuyn-revolte eindigde met rassentheorieën en weer een ander kreeg nooit meer de statuur die hij genoot toen hij nog in verre oorden zat. >>>

Land van genoegzaamheid

Ongekend onrecht. De Nationale Ombudsman noemde de toeslagenaffaire ‘het ergste overheidsfalen dat ik ooit heb gezien’. Hoe is dat mogelijk in een land waar het een algemene wijsheid is dat onze overheid tot de beste van de wereld hoort?

Waar alle affaires en schandalen niet toe leidden, lijkt wel in gang te worden gezet door het coronavirus: het besef dat Nederland een probleem heeft met zijn overheid. ‘Wie meende dat de Nederlandse overheid zichzelf voorbeeldig heeft georganiseerd, is onderhand wel van die illusie beroofd’, opende de Volkskrant bijvoorbeeld onlangs de zaterdagkrant, onder de kop ‘Land van misplaatste zelfgenoegzaamheid zakt voor elke stresstest’. >>>

Klimaatpolitiek

Tientallen jaren gemodder.

In de afgelopen twintig jaar raakte het klimaat alleen maar verder ontwricht en nog altijd worstelen politici met het formuleren van een antwoord. De meesten van hen zijn er wel van overtuigd dat er iets moet gebeuren, maar dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe kun je als nationale volksvertegenwoordiger bijdragen aan het oplossen van zo’n overweldigend mondiaal probleem? Hoe voorkom je tijdens een regeerperiode van hooguit vier jaar dat een groot deel van Nederland aan het eind van de eeuw onder water staat? En hoe dicht je het gat tussen ambitieuze doelen en de concrete uitvoering? >>>

Lale Gül

,

Het is heel erg hypocriet als je jezelf wel als slachtoffer ziet van ongelijkheid, maar je geen solidariteit kunt opbrengen voor een vrouw die met ongelijkheid te maken heeft en het is nogal ironisch dat de reacties uit de Turks-islamitische gemeenschap het verhaal van Lale Gül grotendeels bevestigen. >>>

Interview met Lale: over de onvrijheden van Turks-Nederlandse vrouwen | Buitenhof >>>

Wendy Carlos

De bezoekers van de wereldtentoonstelling in New York kunnen in 1939 in een karretje boven de maquette van een Amerikaans utopia worden rondgereden. Een stad met een veertienbaans snelweg waarover semi-automatische voertuigen razen, langs energiecentrales en landingsplatforms voor vliegmachines. Het is de eerste wereldtentoonstelling die geheel op de toekomst is gericht. Er is een robot, er wordt een tijdscapsule dichtgeschroefd die vijf millennia ongeopend zal blijven. Albert Einstein geeft een lezing over kosmische straling.

In het communicatiepaviljoen volgen bezoekers de demonstratie van een nieuwe toepassing in de telefonie. Een jonge vrouw spreekt in een microfoon, ze bedient toetsen en een voetpedaal. Tot verwondering van het publiek komt uit de speaker een elektronisch vervormd, maar goed verstaanbaar stemgeluid. >>>

Aliens Have Visited … Not Kidding

Avi Loeb is no stranger to controversy. The prolific Harvard University astrophysicist has produced pioneering and provocative research on black holes, gamma-ray bursts, the early universe and other standard topics of his field. But for more than a decade he has also courted a more contentious subject—namely, space aliens, including how to find them. Until relatively recently, Loeb’s most high-profile work in that regard was his involvement with Breakthrough Starshot, a project funded by Silicon Valley billionaire Yuri Milner to send laser-boosted, gossamer-thin mirrorlike spacecraft called “light sails” on high-speed voyages to nearby stars. All that began to change in late 2017, however, when astronomers around the world scrambled to study an enigmatic interstellar visitor—the first ever seen—that briefly came within range of their telescopes. >>>

Landbouw mythes

Landbouw legt met van alle grond een enorm ruimtebeslag op Nederland. Die landbouw moet dus wel een enorm belang hebben, zou je denken.Maar de allergrootste pleitbezorgers van de intensieve landbouw zijn de grote bedrijven in de voedselindustrie, zoals levensmiddelenfabrikant Unilever, zadenbedrijf Syngenta, kunstmestproducent Yara, zuivelonderneming FrieslandCampina en grootgrutter Ahold Delhaize – allemaal multinationals met ieder een omzet van minstens tien miljard euro per jaar. Dat deze grote bedrijven belang hebben bij een maximale Nederlandse landbouwproductie is duidelijk: het is hun verdienmodel. Maar dit is niet het argument dat de regering en deze bedrijven opvoeren om het belang ervan te onderstrepen. Zij gebruiken voortdurend vier andere argumenten, die veel meer tot de verbeelding spreken. En die argumenten hebben nog iets anders gemeen: er is zo veel op af te dingen dat er weinig van overblijft. >>>

Kristofer Schipper

Misschien heeft sinoloog en antropoloog Kristofer Schipper zich na zijn dood op 18 februari 2021 wel bij de taoïstische onsterfelijken gevoegd: hij had er in elk geval wel de juiste papieren voor op zak. Om het taoïsme van binnenuit te kunnen bestuderen en om zich de rituelen eigen te maken, ging Schipper zeven jaar in de leer bij een taoïstische meester. Het leidde ertoe dat hij in 1968 als eerste westerling benoemd werd tot taoïstisch meester, een titel die hij met trots droeg.

Schipper, in Nederland vooral bekend als vertaler van taoïstische geschriften, was de zoon van een bewust ongehuwde moeder en een dorpsdominee. Zij wilde liever van haar zoon bevallen in Zweden dan onder het toeziend oog van de kleinburgerlijke goegemeente in Nederland. >>>

Meister Eckhart

,

In de middeleeuwse literatuur werd Eckhart -1260-1328- wel als een ware duivel neergezet, ook door Nederlandse schrijvers. Pas in latere tijden begon hij tot de verbeelding te spreken. Filosofen als Schopenhauer en Heidegger zagen in hem een inspirator. Vooral in de twintigste-eeuwse Nederlandse literatuur keert hij vaak terug, zo laat Jaap Goedegebuure in deze bundel zien. De dichter Paul van Ostaijen voelde zich verwant aan de mysticus Eckhart. Zijn weg van ontlediging vormde een aanknopingspunt voor Van Ostaijens eigen zoektocht naar zuivere lyriek. Ook Simon Vestdijk was gefascineerd door hem, zo blijkt uit de roman Het proces van Meester Eckhart. >>> Eckhart in vijf begrippen. >>> Leven zonder waarom. >>>

Rover on Mars

NASA landed a new robotic rover on Mars on Thursday, its most ambitious effort in decades to directly study whether there was ever life on the red planet. While the agency has landed other missions on Mars, the $2.7 billion robotic explorer named Perseverance carries a sophisticated set of scientific tools that will bring advanced capabilities to the search for life beyond our planet.

Perseverance was the third robotic visitor from Earth to arrive at the red planet this month. Last week, two other spacecraft, Hope from the United Arab Emirates and Tianwen-1 from China, entered orbit around Mars.

But NASA’s spacecraft did not go into orbit first. Instead it zipped along a direct path to the surface.

At 3:48 p.m. Eastern time, controllers at the mission operations center at NASA’s Jet Propulsion Laboratory near Pasadena, Calif., received word from Perseverance that it had entered the top of the Martian atmosphere at a speed of more than 12,000 miles per hour. The spacecraft was beginning the landing maneuvers that would bring it to a soft stop in just seven anxiety-drenched minutes. >>>

Klimaatadvocaten winnen steeds meer terrein

‘Wij vragen simpelweg of de staat de vrijheid heeft om na te laten wat iedereen weet dat nodig is’, zei ze, verwijzend naar het Klimaatverdrag van 1992 waarin is afgesproken dat landen gevaarlijke klimaatverandering zouden proberen te voorkomen.

‘Wat ons betreft zijn we op het punt’, vulde Urgenda’s advocaat destijds aan, ‘dat de overheid die vrijheid 

En de rechter was het daarmee eens. Het vonnis uit 2015 was baanbrekend, een internationale primeur. De rechter oordeelde dat het Nederlandse klimaatbeleid niet voldoende was om gevaarlijke klimaatverandering te voorkomen, terwijl de staat in internationale klimaatverdragen wél had geaccepteerd dat dat nodig is. Hij verplichtte de staat tot een emissiereductie van 25 procent in 2020 – 

Als de staat minder deed, zou dat ‘nalatig’ zijn, omdat de overheid haar burgers moet beschermen tegen voor hen gevaarlijke klimaatverandering. Zo’n vonnis was nog nooit vertoond. >>>

Klasse is alles bepalend

Bij het naderen van de verkiezingen is het leerzaam nog eens het essay van Anouk Kootstra te lezen dat begint met een zin over een courgette. „Mijn eerste courgette at ik in september 2005”, zo begint het essay ‘Een jas die past’. De auteur, gepromoveerd politicoloog, kreeg er in 2020 de Joost Zwagerman Essayprijs voor.

Het stuk gaat over klasse. Dat is een onderwerp waarover in Nederland weinig wordt gesproken, althans niet op een emotioneel nuchtere manier, en het is dus wel eens prettig een onbevangen verslag te lezen. Kootstra beschrijft hoe ze als net aangekomen student, afkomstig uit een laagopgeleid milieu, bij studiegenoten gaat eten. „Er werd pasta gekookt en behalve de courgette waren ook de penne, pesto en parmezaanse kaas nieuw.”

Van daaruit verandert de wereld van de studente snel. Ze krijgt minder behoefte aan suiker en zout. Ze ontdekt wat de dominante cultuur van de hogeropgeleiden voorschrijft op het gebied van kleding, vakantiebestemmingen, taalgebruik, woninginrichting, keuze voor voornamen. >>>

Wie wint de race om de superbatterij?

,

We worden steeds beter in het opwekken van groene energie. Naar verwachting draait Nederland in 2030 voor 75 procent op zonne- en windenergie. Maar duurzame energie heeft op dit moment één achilleshiel: er is geen constante toevoer. De zon schijnt niet ’s nachts, en soms is het windstil. Juist als we veel energie nodig hebben, zoals in de winter, leveren deze bronnen onvoldoende aan het energienet. Om Nederland in deze periodes toch van energie te voorzien, draaien de vervuilende kolen- en gascentrales op volle toeren. Hoe maken we ons voorgoed los van deze fossiele bronnen?
 
Opslag-technologieën zijn de ‘heilige graal’ om de energietransitie goed te laten verlopen. En er valt nog bakken geld mee te verdienen ook. Daarom is er een race begonnen naar ‘de superbatterij’. De markt ligt wagenwijd open: in de hele wereld zijn opslagcowboys en batterijpioniers op zoek naar de meest efficiënte technieken om duurzame energie op te slaan. Daarbij is er niet één perfecte manier: uiteindelijk zullen verschillende technieken een stabiel en productief energiesysteem moeten opleveren. We zetten daarom een aantal veelbelovende initiatieven voor je op een rijtje. >>>

Scroll to Top